Blog 19 augustus 2017

Diclofenac

Een aantal maanden terug heb ik eens wat geschreven over maagbeschermers en antidepressiva. Beide geneesmiddelen waren toen in het nieuws, vooral over hun bijwerkingen. Een ander middel, waar ik dagelijks met mijn werk mee wordt geconfronteerd is diclofenac. Een middel dat heel veel voorgeschreven wordt bij verschillende soorten van pijn. Het wordt vooral ook gebruikt wanneer middelen als paracetamol of ibuprofen niet helpen om de pijn te bestrijden. Voor degenen die nog nooit van diclofenac hebben gehoord, wees blij, dan heeft u het blijkbaar volgens uw huisarts niet nodig gehad. Het is een middel dat gebruikt wordt als pijnstilling, maar tevens ook een ontstekingsremmer is en koortsverlagend werkt. Vandaag wil ik (kort) uitleggen wat het middel nu precies doet in het lichaam en of dat wenselijk is of niet.

Diclofenac is een medicijn dat behoort tot de NSAID’s (een niet-steroide pijnstiller en ontstekingsremmer). Dit is de groep van prostaglandinesynthetaseremmers (ibuprofen valt hier trouwens ook onder). Wat doen deze stoffen precies? Zodra u diclofenac neemt, zorgt dit ervoor dat het COX (eiwit) in ons lichaam wordt geremd. Deze stof maakt in ons lichaam prostaglandines aan. Dit is eigenlijk een hele belangrijke stof in het lichaam. Ze zorgen voor pijnwaarneming, temperatuur verhoging en het openen van de bloedvaten (bij ontstekingen). Door diclofenac te nemen wordt dus de pijn geremd, de temperatuurverhoging ook en de bloedvaten openen zich minder goed op de plek waar een ontsteking zit. Het lichaam maakt dan dus geen prostaglandines aan.

Is dat niet verwarrend voor het lichaam? Het is niet voor niks dat we pijn voelen, het is niet voor niks dat we koorts krijgen. Het is een waarschuwingssysteem en maant ons tot rust. Rust die dan eigenlijk nodig is voor het lichaam om de pijn op te kunnen lossen. Doordat er meer bloed vervoerd kan worden op de pijnlijke plek (met voedingsstoffen), kan daar het herstel aanvangen (hetgeen met een ontsteking begint). Nu hoeven we door de medicatie niet meer te rusten, maar tevens kan ons lichaam het probleem helemaal niet goed herstellen. Ons lichaam heeft een genezend vermogen, maar daar heeft het wel prostaglandines voor nodig, die nu niet gemaakt worden.

Prostaglandines doen nog veel meer andere nuttige dingen in het lichaam. Ze verzorgen ook het maagslijmvlies. Doordat we maagzuur aanmaken kan het maagslijmvlies aangetast worden. De prostaglandines zorgen ervoor dat het lichaam het maagslijmvlies kan beschermen en goed dik kan houden. Zodra we geen prostaglandines aanmaken zal ons maagslijmvlies aangetast gaan worden. Het zal dunner worden omdat de beschermlaag er niet meer is. Dit met alle gevolgen van dien. Ik denk dat bijvoorbeeld aan maagzweren tot uiteindelijk maagperforaties. Gelukkig krijgen de meeste mensen bij diclofenac ook maagbeschermers voorgeschreven. Dit in tegenstelling tot ibuprofen, wat zonder recept verkrijgbaar is. Is dat niet hartstikke gevaarlijk?

Leve de maagbeschermers. Of niet? Een veel voorgeschreven maagbeschermer is omeprazol. Zou dit middel er dan niet voor moeten zorgen dat het maagslijmvlies beschermt wordt? Nee, dat doet het niet, het verlaagd namelijk de pH van ons maagzuur. Dat zal ervoor zorgen dat het maagslijmvlies minder (snel) aangetast wordt. Evengoed moet de maag zuur blijven, anders kan ons eten niet verteren. Gevolg van de maagbeschermer is dus; een verminderde vertering en maagslijmvlies dat minder snel kapot gaat. Ik vraag me echter wel af. De maaginhoud wordt minder zuur, waardoor het langer duurt voordat de maaginhoud in de darmen terecht komt. Dus er blijft langer een iets minder zure inhoud in de maag zitten. Heft dat dan niet het voordeel van de maagbeschermer op?

Dan wil ik het ook nog even onze nieren hebben. Voor een goede functie van de nieren is er veel bloedtoevoer nodig. Zo kunnen de nieren al ons bloed zuiveren en de bloeddruk regelen. Door de ibuprofen worden alleen de bloedvaten niet meer volledig open gezet. Dus komt er minder bloed in de nieren en kan er minder gezuiverd worden. Doordat de vaten niet meer volledig open staan, wordt de bloeddruk automatisch hoger en wordt het nog moeilijker het bloed te zuiveren. Hierdoor wordt er minder zout uitgescheiden en helaas heeft zout zelf ook een bloeddrukverhogende werking. Kortom, diclofenac zal voor een bloeddrukverhoging zorgen en als gevolg daarvan voor nog meer verhoging. Dan wordt het pas echt zaak om te kijken hoeveel zout we eten. Normaal kunnen de nieren hier ons prima vanaf helpen als we iets teveel eten. Nu dus niet meer.

Mocht iemand ACE-remmers krijgen om de bloeddruk te verlagen, dan zou het helemaal fout kunnen gaan. ACE-remmers zijn dus bloeddrukverlagers (alle medicatie die eindigt op het woord -pril) en deze combinatie met diclofenac kan dan als het ware de nieren droogleggen, wat nierfalen tot gevolg heeft. Uw huisarts weet dit, en zal als het goed is deze combinatie van medicijnen altijd vermijden. Ga hierom dus nooit zelf experimenteren met combinaties van medicijnen.

Om deze bijwerkingen van diclofenac tegen te gaan zijn er inmiddels al andere NSAID’s ontwikkeld die op een andere manier de COX-eiwitten remmen. Voorbeelden hiervan zijn celebrex en Vioxx (was paar jaar terug flink in het nieuws). Ondanks dat deze medicijnen de prostaglandines minder tegenwerken bleek dat deze middelen een veel groter risico gaven op hartinfarcten. Helaas, dit was dus ook niet helemaal de oplossing.

Dus geen diclofenac meer nemen? Ik zou zeggen dat chronisch gebruik van een NSAID absoluut niet aan te raden is. Als u ergens last van heeft, probeer eerst vast te stellen wat het probleem is (met behulp van een kundige arts of therapeut). Kan het met rust genezen, dan is dat lijkt mij de eerste remedie. Geneest het niet? Dan wordt het misschien tijd om te kijken naar het voedingspatroon. Iemand die teveel slechte vetten eet en vooral te weinig goede vetten (omega-3 met EPA en DHA), dan moet daar snel iets aan gedaan worden. Zonder goede vetten kan het lichaam ontstekingen niet goed genezen. Het belangrijkste is dat er goed gekeken wordt wat de kwaal is en de oorzaak aangepakt gaat worden.

Fijn weekend.

Richard Wuisman.