Blog 1 april 2018

Calcium tekort of overschot?

Twee blogs terug beloofde ik in te gaan op de calciumopname van het lichaam. Dat was een beste belofte, want het calciummetabolisme (de calciumhuishouding) is een ingewikkeld systeem. Ik ga het gewoon proberen eenvoudig te houden, zodat u weet of u hier iets mee moet doen. We beginnen bij het begin. Calcium komt via onze voeding in onze mond en belandt zo in ons verteringskanaal. Via de maag komt het calcium in de darm. In de darm wordt calcium opgenomen in het lichaam. Op die manier komt calcium in onze bloedbaan. Vervolgens gaat het lichaam bepalen waar het heen moet.

Niet alle calcium uit onze voeding wordt opgenomen vanuit de darmen. Een groot deel verlaat ons lichaam via de ontlasting. Hierin speelt onze schildklier een belangrijke rol. Eigenlijk houdt de schildklier in de gaten of het lichaam een tekort of een teveel heeft aan calcium. Bij een tekort gaat de schildklier een signaal geven aan de lever. De lever geeft weer een signaal af aan de nieren (dit gaat allemaal via hormonen en enzymen). De nieren zorgen vervolgens dat vitamine D afgeven wordt aan ons bloed, dus ook het bloed wat in de darmen komt. Vitamine D zorgt voor de opname van calcium in de darmen, hoe meer vitamine D in ons bloed, des te meer calcium opgenomen wordt. Dit proces werkt precies andersom bij een overvloed aan calcium. Er wordt minder vitamine D vrijgezet en er wordt minder calcium opgenomen vanuit onze voeding.

De vitamine D die inmiddels gebonden is aan calcium in combinatie met PTH (een hormoon uit de schildklier) zorgt er ook weer voor dat het calcium in het bloed het lichaam niet uit kan. Calcium wordt gefilterd in de nieren, maar nu wordt het ook weer gereabsorbeerd in de nier. Oftewel, het wordt eerst uit het bloed gehaald en komt in de nierkanaaltjes. Verderop in deze kanaaltjes wordt calcium weer teruggetrokken het bloed in. Op deze manier kan het lichaam bijna geen calcium meer verliezen. Een waterdicht systeem, toch?

Vitamine D tekort
Een tekort aan deze vitamine kan dus problemen geven. Wanneer een calcium tekort dreigt, kunnen we niet genoeg opnemen. In Nederland schijnt te weinig zon om het hele jaar door voldoende vitamine D aan te maken. Ons lichaam kan vitamine D maken met ergosterol, een cholesterol-achtige vetmolecuul. Veel Nederlanders hebben een verstoorde vetzuurspiegel, dus deze dient ook in orde te zijn om vitamine D aan te maken. In voeding zit over het algemeen niet veel vitamine D, kortom, om oud en gezond te worden lijkt vitamine D me nuttig om te supplementeren. Een tekort aan deze vitamine zal dus bijvoorbeeld osteoporose (botontkalking) tot gevolg hebben. In vroegere tijden sprak met ook over rachitis (de Engelse ziekte), met allerlei misvormingen van de botten.

Schildklier
Eerder noemde ik al de schildklier, de graadmeter van onze calciumspiegel. Het mag duidelijk zijn. Een niet goed werkende schildklier, zal onvermijdelijke problemen geven met onze calciumspiegel. Signalen worden hierdoor niet goed doorgegeven, met ook gevolgen voor onze botten. Binnenkort ga ik in een blog dieper in op de werking van de schildklier en vooral ook op wat we kunnen doen om de werking te verbeteren.

Teveel vitamine D
Een teveel van deze vitamine is ook niet goed. Onze lever kan een hoop vitamine D opslaan. Daarvoor zijn goede vetten nodig, maar er is een maximum. Wanneer we teveel vitamine D binnen krijgen over langere periode, dan gaat deze vitamine niet alleen calcium uit het bloed en de nieren onttrekken, maar ook uit onze botten. Het gevolg is een hoge calciumspiegel in ons lijf. Het gevolg kan zijn dat er verkalkingen optreden of bijvoorbeeld nierstenen.

Verzuring
Er zijn nog een aantal redenen voor het lichaam om calcium uit de botten te halen. Calcium ontzuurd ons lichaam. Kortom, het is van belang onze zuurgraad neutraal te houden, voor sterke botten. Veel mensen in Nederland hebben een slecht voedingspatroon. Suikers en snoep, vlees en zuivel werken ontzettend verzurend voor ons lichaam. Vooral eten van groente en fruit zal de zuurgraad verbeteren. Trouwens ook  kaas en pinda’s kunnen verzurend werken. Sporters kunnen ook flink verzuren. Mensen die veel sporten zullen dus uit hun voeding iets meer vitamine D en calcium nodig hebben. Dan is er nog een groep mensen die niet doorhebben dat ze verzuren. Dat zijn de mensen met chronische hyperventilatie. Een probleem zonder ogenschijnlijk duidelijke symptomen, maar bij deze mensen kan makkelijker botontkalking optreden door de constante verzuring van de hoeveelheid koolstofdioxide die stapelt.

Magnesium
De calciumopname is ook nog flink afhankelijk van magnesium. Veel mensen in Nederland hebben een magnesiumtekort, en dat heeft ook direct invloed op onze calciumopname. Zonder voldoende magnesium is het onmogelijk voldoende calcium op te nemen. Om namelijk PTH (schildklierhormoon voor opname calcium) aan te maken, moet er voldoende magnesium in het lichaam zijn.

Beweging
Als we bewegen worden onze botten en gewrichten belast (simpelweg door de zwaartekracht). Dit zorgt ervoor dat het lichaam actief bezig is met het sterk houden van onze botten (en hierdoor meer calcium opneemt). Uiteraard is het van belang om voldoende te bewegen. En ja, wat is voldoende? Meerdere keren een flinke wandeling per week is goed voor de benen. Meerdere keren armoefeningen met gewichtjes, al is het 3 keer een kwartier per week, zijn mogelijk al voldoende. Hoe meer beweging, hoe beter natuurlijk. Het is alleen niet goed om ineens overdreven zwaar te gaan sporten/trainen als u lichaam dit niet gewend is. Dit kan beter geleidelijk opgebouwd worden. Hier kan eventueel een fysiotherapeut of een goede medisch fitnessinstructeur bij helpen.

Samenvatting:
Eet vooral veel groente en fruit (zeker de soorten waar calcium in zit), maar ook bijvoorbeeld noten, pitten en zaden (meer informatie vind u op de calcium pagina). Supplementeer vitamine D in normale hoeveelheden (50 microgram is meestal voldoende en veilig per dag). Als u dit doet en uw schildklier en nieren werken goed, dan wordt de kans op botontkalking wel heel erg klein. Wel is het belangrijk voldoende te bewegen en voldoende magnesium binnen te krijgen.

Hele fijne Paasdagen,

Richard Wuisman.